રાજકોટ રાજ્યના બારમા શાસક બાવાજીરાજના અવસાન બાદ તેમના પુત્ર લાખાજીરાજ ગાદીએ આવ્યા. lakhajiraj kathiavad માં પ્રજા વત્સલ અને હિતેચ્છુ રાજવી તરીકે જાણીતા થયા હતા. lakhajiraj નો જન્મ ૧૯૪૨, માગશર સુદ-૧૦ ના રોજ સરધાર ખાતે થયો હતો. તેમના પિતાના અવસાન સમયે lakhajiraj પોતાના ધરમપુર ખાતે હતાં, જ્યાંથી તેઓ આવ્યા અને રાજકોટની ગાદી સંભાળી.
જન્મ અને શિક્ષણ
છેલ્લી વયમાં ગાદી પર બેસવા છતાં, lakhajiraj ખૂબ જ શિક્ષણપ્રિય હતા. lakhajirajએ રાજકુમાર કોલેજ, રાજકોટ અને દેહરાદૂનની લશ્કરી કોલેજ માં અભ્યાસ કર્યો હતો. lakhajirajએ તેમની વિદેશ યાત્રા દરમિયાન ઇંગ્લેન્ડ, ફ્રાન્સ, સ્વીટઝરલેન્ડ સહિત ઘણા દેશોની યાત્રા કરી હતી. તેમના શિક્ષણ અને યાત્રા અનુભવોએ તેમને આધુનિક વિચારો અને લોકોની સમસ્યાઓને સમજવાની મંડાણ આપી, જેના પર આધાર રાખીને lakhajirajએ તેમના રાજ્યમાં અનેક મહત્વપૂર્ણ સુધારાઓ કર્યા.
લાખાજીરાજના પરિવારમાં ત્રણ રાણીઓ હતી:
- રાજેન્દ્રબા- સેમળિયાના છત્રસિંહજી રાઠોડની કુંવરી
- રમણીકકુંવરબા - લાઠીના કવિ સૂરસિંહજી ગોહિલની કુંવરી
- કૃષ્ણકુંવરબા - મીણાપુરના કુંવરી
સુધારક રાજવી તરીકે lakhajirajnm
લાખાજીરાજના શાસન દરમિયાન કાઠિયાવાડમાં અનેક સમાજીક અને વિકાસકર્તા પ્રદાન કર્યાં. lakhajirajની સૌથી મોટી ઉદારતા એ હતી કે તેમણે પ્રજાને મતાધિકાર આપ્યો. તેઓએ પ્રજા પ્રતિનિધિ સભા, અખિલ ધર્મ સભા, મજૂર મહામંડળ, ખેડૂત મહામંડળ જેવી સંસ્થાઓની સ્થાપના કરી, જેથી લોકો સરકારી વહીવટમાં ભાગ લઇ શકે.
કાઠિયાવાડના અન્ય રાજવીની સરખામણીમાં lakhajiraj અનેક રીતે અનોખા રહ્યા છે. તેઓએ ગૌવધ ઉપર પ્રતિબંધ મૂકી દીધો હતો. lakhajirajએ કુવાડવા મહાલમાં વાંકવડ ગામની સ્થાપના કરી. દુષ્કાળના સમયમાં, lakhajirajએ ખેડૂતોને મદદરૂપ થવા માટે કૂવાઓ ગળાવ્યાં અને મોટા તળાવો બંધાવ્યા, તેમજ ખેડૂતોને મદદરૂપ થવા માટે તગાવી રકમ આપીને તેમની મુશ્કેલી ઓછી કરી.
તેમણે ખેતી અને શિક્ષણ ક્ષેત્રે અનેક સુધારાઓ કરાવ્યા. lakhajirajએ ગ્રામ્ય ખેડૂત બેંકો ખોલીને ખેડૂતો માટે ખાસ યોજનાઓ આણી. વિદ્યાર્થીઓને વિદ્યાભ્યાસ માટે સ્કોલરશીપ પૂરી પાડી. જેઓ લુલા, લંગડા, બહેરા કે આંધળા હતા, એવા લોકો માટે અનાથાશ્રમ ખોલી, જે તે સમયમાં અનોખું અને પ્રજાના હિતમાં લીધેલું કદમ હતું.
વહીવટી સુધારા અને આધુનિકરણ
lakhajirajએ લાલપરી તળાવ નું ખાતમુહૂર્ત 1895માં કરાવ્યું હતું. lakhajirajના શાસનમાં 1910માં સ્ટેટ બેંક, 1915માં ખેડૂત બેંકો અને સ્પિનીંગ અને વીવીંગ મિલ ખોલવામાં આવી. lakhajirajએ 1920માં રાજકોટથી આટકોટ વચ્ચે મોટર સર્વિસ શરૂ કરી, જે રાજ્યના વિકાસમાં મહત્વનું યોગદાન હતું. lakhajirajએ 1924માં મોટું પાવર હાઉસ ખોલાવ્યું, 1925માં રાજકોટ બેડી ટ્રામ-વે શરૂ કરી અને ઘણા ગામોમાં મફત શિક્ષણ ની વ્યવસ્થા ઉભી કરી.
lakhajirajએ રાજકોટ, સરધાર અને કુવાડવાના વહીવટને મ્યુનિસિપાલિટી ઉપર સોંપી દીધો, જે તે સમયમાં એક નવતર પહેલ હતી. lakhajirajના સમય દરમ્યાન રવિન્દ્રનાથ ટાગોર અને મહાત્મા ગાંધી જેવા મહાન ભારતીયો રાજકોટની મુલાકાતે આવ્યા. lakhajirajએ મહાત્મા ગાંધીને કાઠિયાવાડ રાજકીય પરિષદની પ્રથમ બેઠક યોજવા પરવાનગી આપી, જે કાઠિયાવાડના રાજકીય ક્ષેત્રમાં મહત્વપૂર્ણ બની.
પ્રજાવત્સલ રાજવી તરીકે lakhajiraj
lakhajirajની ઓળખ માત્ર રાજવી તરીકે જ નહીં પરંતુ પ્રજાવત્સલ રાજવી તરીકે થઈ. lakhajirajએ 1924 અને 1925માં પ્લેગ અને ઇન્ફલુએન્ઝા રોગચાળામાં ખાસ રસ લઈને લોકોને રાહત આપી. lakhajirajએ ખેડૂતો માટે નોકરીઓ, લક્ષી કાર્યક્રમો અને વિકાસ યોજના માટે મોટી દાન આપીને લોકકલ્યાણમાં યોગદાન આપ્યું.
અંતિમ શબ્દો
19 ફેબ્રુઆરી 1930 ના રોજ lakhajirajનો અવસાન થયો. lakhajirajના શાસનમાં કરવામાં આવેલા વિકાસકર્તા કાર્યોએ કાઠિયાવાડ ના રાજકીય અને સામાજિક ઢાંચાને મજબૂત બનાવવામાં મોટું યોગદાન આપ્યું. lakhajiraj કાઠિયાવાડના રાજવીવર્ગમાં એક અનોખા રાજવી હતા, જેમણે સમાજ, કેળવણી, ખેતી, આરોગ્ય અને વાહન વ્યવસ્થા જેવા ક્ષેત્રોમાં સતત પ્રગતિનો માર્ગ રજૂ કર્યો. lakhajirajની રાજવી હયાતી રાજ્યોના ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણ તરીકે ઓળખાય છે.